پژوهشگران دانشگاه اصفهان در تحقیقات آزمایشگاهی خود نانودارویی ساخته‌اند که هدف آن درمان هدفمند سلول‌های سرطانی است.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، شیوع روزافزون سرطان و عوارض جانبی ناشی از داروهای شیمی درمانی پژوهشگران را بر آن داشته تا با دستیابی به راهکارهای مؤثرتر، در کاهش عوارض این داروها قدم بردارند. به همین دلیل است که امروزه استفاده از سامانه‌های دارویی هدفمند، اهمیت ویژه‌ای در دارورسانی مؤثرتر و کم عارضه‌تر بیماران یافته است. نانوزیست فناوری نقش مهمی در طراحی این سامانه‌ها در مقیاس کوچک و با کارایی بالا داشته است.
در این طرح نیز محققان نانوسامانه دارویی هدفمندی بر پایه نانوذرات آهن اصلاح شده با درختسان (دندریمر) را سنتز کرده‌اند. این نانوسامانه برای بارگذاری داروی ضد سرطان متوتروکسات که در درمان سرطان پستان کاربرد دارد، استفاده شده است.
پروفسور مجید مقدم؛ عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به علت استفاده از دندریمرها و نانوذرات مغناطیسی در این نانودارو گفت: دندریمرها، بدلیل ساختار پرشاخه و سه بعدی می‌توانند میزبان مناسبی برای بارگذاری مناسب و انتقال داروها باشند. همچنین با همراه کردن خاصیت نانوذرات مغناطیسی در این سامانه‌های دارویی، امکان انتقال و رهاسازی هدفمند دارو در بافت سرطانی فراهم می‌شود. از این رو عوارض شیمی درمانی کاهش و اثر دارو بر بافت سرطانی فزایش می‌یابد.
وی در ادامه به ویژگی‌های مثبت این نانودارو اشاره کرد و افزود: بر اساس مطالعات آزمایشگاهی، این نانو دارو، مانند یک داروی هوشمند عمل می‌کند و با کاهش pH در بافت سرطانی، داروی مورد نظر را در داخل سلول‌های سرطانی رها می‌کند (این نانودارو حساس به pH محیط است). همچنین این نانودارو دارای اثر مغناطیسی بالایی است؛ لذا با تمرکز دارو بر بافت سرطانی و گرم شدن موضع سرطانی، بهبودی بیشتر بافت را به همراه دارد. ظرفیت بارگیری بالای دارو و زیست سازگاری در خون، از دیگر مزیت‌های نانوداروی هدفمند طراحی شده به شمار می‌رود.
مقدم در خصوص زمینه‌های کاربردی این نانودارو عنوان کرد: با توجه به عملکرد نانوداروی تهیه شده می‌توان از آن برای درمان سلول‌های سرطانی، به ویژه سرطان پستان استفاده کرد. همچنین این نوع ساختارها به دلیل ویژگی‌های منحصربه فرد، امکان اتصال چند دارو و یا رشته‌های DNA را نیز دارند و می‌توانند برای درمان‌های ژنتیکی هم استفاده شوند.
مقدم به بیان برخی آزمون‌های صورت گرفته در طی تحقیق و نتایج آن‌ها پرداخت و گفت: در این طرح میزان و نحوه ورود به سلول این نانوسامانه‌ی دارویی به سلول‌های سرطان پستان انسانی MCF۷ به وسیله آزمون‌های فلوسایتومتری و میکروسکوپ کانفوکال در زمان‌ها و غلظت‌های متفاوت بررسی شده است. نتایج نشان دهنده‌ی ورود بالای دارو به داخل سلول در غلظت‌ها و زمان‌های پایین بود.
وی ادامه داد: از طرفی بررسی سمیت این سامانه پر شاخه توسط آزمون سمیت سلولی MTT، نشان داده که این نانوسامانه در کشتن سلول‌های سرطانی MCF۷، Hela و Caov-۴ نسبت به سلول‌های نرمال HBL-۱۰۰ اثر بیشتری دارد.
این محقق اظهار کرد: همچنین با قرار گرفتن در میدان مغناطیسی، اثر سمیت نانودارو بر روی سلول‌های سرطانی به میزان ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. این اتفاق امکان درمان بافت‌های سرطانی در غلظت‌های پایین دارو را فراهم کرده است به طوی که میزان سمیت دارو بر روی برخی رده‌های سلولی در غلظت ۵ میکروگرم بر میلی لیتر (کمترین غلظت) با غظت ۲۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر (بیشترین غلظت) عملکرد مشابهی دارند.
به گفته وی، افزایش کارایی نانو دارو نسبت به داروهای متداول شیمی درمانی، سمیت بیشتر بر سلول‌های سرطانی، کاهش میزان استفاده اثرات جانبی دارو از ویژگی‌های مهم نانو داروی ساخته شده است.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های پرفسود مجید مقدم- عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان- و دکتر امیر لندرانی- پژوهشگر پسادکترای دانشگاه اصفهان- و همکارانشان بوده است. نتایج این کار در مجله Langmuir با ضریب تأثیر ۳/۸۳ (جلد ۳۳، سال ۲۰۱۷، صفحات ۸۵۰۳ تا ۸۵۱۵) منتشر شده است.
