سلامت نیوز-*مهران قسمتی‌زاده: سازمان بهداشت امسال شعار خود را «دیابت را شکست بده» قرار داده است. مسلماً این امر بدین دلیل است که دیابت به خطر مهلکی تبدیل شده که حیات بشر را تهدید می‌کند. اگر مردم دچار دیابت را از سراسر گیتی جمع کنیم و در یک جا سکنی دهیم، سومین کشور پرجمعیت دنیا را پس از چین و هند تشکیل خواهند داد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه سپید، رشد روزافزون جمعیت کسانی که با دیابت زندگی می‌کنند از تمامی پیش‌بینی‌های دانشمندان این حوزه فزونی گرفته است و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۴۰ این تعداد به حدود یک‌دهم جمعیت جهانی برسد.
از سوی دیگر، بر اساس برآوردهای اعلام شده از سوی فدراسیون جهانی دیابت، ۱۲ درصد هزینه‌های درمانی نظام سلامت صرف دیابت و به‌ویژه عوارض آن می‌شود.
در حالی که با اتخاذ تدابیر ویژه روزبه‌روز از درصد افراد دچار دیابت در کشورهای پیشرفته نسبت به کشورهای فقیر یا در حال توسعه کاسته می‌شود، هر روز که می‌گذرد، دیابت در کشورهایی مانند کشور ما زشتی‌های خود را بیشتر نمایان می‌سازد. اگر به نتایج بررسی‌های اپیدمیولوژیک سال‌های اخیر توجه کنیم، کشور ما هم‌اکنون از متوسط آمارهای جهانی در این مورد فراتر رفته است. بر اساس بررسی‌های انجام شده در جمعیت شهری ایران در سال‌های گذشته، سالانه حداقل ۴۰۰ هزار نفر به جمعیت شهری دچار دیابت افزوده می‌شود و نکته درخور توجه این‌که حدود نیمی از ایشان سال‌ها بدون این‌که متوجه بیماری خود باشند با آن زندگی می‌کنند و گاهی در اثر بروز عوارض از آن مطلع می‌شوند.
مساله‌ای به دشواری دیابت
اما چرا با وجود این‌که دیابت سال‌هاست شناخته شده است بشر در کنترل آن ناتوان بوده است؟ مسلماً در این رشد فزاینده، رواج شیوه ناسالم زندگی ماشینی به‌دور از فعالیت‌های فیزیکی و همچنین اقبال مردم به استفاده از رژیم‌های حاوی غذاهای پرکالری سرشار از هیدروکربن نقش به‌سزایی داشته است اما این تمامی حکایت ناتوانی ما انسان‌ها در مقابل این بیماری تهدید کننده قرن نیست.
سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۱ از تمامی اعضای خود خواسته است سندی را برای کنترل بیماری‌های مزمن از جمله دیابت امضا کنند و تمامی مساعی خود را برای کنترل این بیماری‌ها به‌کار گیرند. در همین راستا در سال گذشته سند بیماری‌های مزمن در کشور ما نیز تدوین شد. در این سند جمهوری اسلامی ایران موارد زیر را تعهد کرده است:
کاهش ۳۰ درصد از شیوع استعمال دخانیات
کاهش ۲۵ درصد از شیوع پرفشاری خون
جلوگیری از افزایش بیشتر چاقی و دیابت جمعیت
دسترسی ۱۰۰ درصد جمعیت به داروهای مناسب و فناوری‌های پایه و ضروری برای درمان بیماری‌های غیرواگیر
دسترسی حداقل ۷۰ درصد به دارو و مشاوره لازم برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی و حملات عروق مغزی
میزان صفر اسیدهای چرب ترانس در روغن‌های خوراکی و محصولات غذایی.
آیا واقعاً خطر را احساس کرده‌ایم؟
در حالی که وزیر بهداشت در اوایل امسال نارضایتی خود را از رشد روزافزون دیابت در کشور اعلام کرد و حتی خاطرنشان کرد که در مبارزه با دیابت باید از توان پزشکان عمومی برای اشاعه استفاده از انسولین استفاده کرد، عملاً این اظهارنظر فقط خوراک خبرگزاری‌های حوزه سلامت شد و حتی به صدور دستورالعملی برای اجرایی شدن این توصیه حتی در وزارتخانه تحت امر ایشان نینجامید.
بیهوده نیست که رییس موسسه عالی پژوهش سازمان تامین اجتماعی ضمن تاکید بر ضرورت استقرار سند ملی دیابت در کشور اعلام کرده است: «ما بیماری‌های مزمن را شوخی گرفته‌ایم!»
ایشان در دومین کنگره کشوری آکادمی اقتصاد سلامت حقایق اقتصادی زیادی را در این مورد بیان داشته که بسیار قابل تامل است: «سندهای ملی بسیاری در کشور وجود دارد که در عرصه عمل و اجرا کنار گذاشته شده و در نهایت کار خود را انجام می‌دهیم. در تمام دنیا در ارتباط با این بیماری‌ها پروتکل وجود دارد و اجرا هم می‌شود. ما هم پروتکل داریم ولی اجرا نمی‌شود!» متاسفانه، همان‌گونه که ایشان اشاره کرده‌اند، علی‌رغم امضای سند بیماری‌های مزمن توسط وزیر رفاه و علی‌رغم تاکید این سند بر تامین ۱۰۰درصد داروهای مورد نیاز بیماران این حوزه، از اول آذرماه سازمان بیمه سلامت، به‌عنوان یکی از نهادهای زیرمجموعه وزارت رفاه، با بی‌توجهی در اجرای صحیح اسناد ملی، در دستورالعمل جدید خود محدودیت‌های زیر را در تجویز قلم انسولین اعمال کرده است:
در این بخشنامه تجویز انسولین در نوبت اول و هر شش ماه منوط به نسخه شدن آن توسط متخصصان داخلی و فوق‌تخصصان غدد شده است.
محدودیت‌های جدید
به این بخشنامه باید از دو جهت توجه کرد:
۱) یکی از علل شکست برنامه‌های درمانی دیابت در پیشگیری از عوارض آن، مقاومت در مصرف انسولین از سوی بیماران و همچنین در تجویز کمتر از نیاز توسط پزشکان است که ریشه در موارد زیر دارد:
- مقاومت بیمار به‌دلیل ترس از شروع انسولین چون آن را نشانه‌ای از وخامت بیماری خود تلقی می‌کند
– مقاومت بیمار به‌دلیل ترس از تزریق
– مقاومت بیمار به‌دلیل ترس از بروز افت قند در اثر استفاده از انسولین
– محافظه‌کاری پزشکان در شروع انسولین به‌دلیل مقاومت بیمار
– محافظه‌کاری پزشکان در شروع انسولین به‌دلیل سخت بودن تنظیم قند و عدم همکاری بیمار
– بروز افت قند خون در اثر استفاده از انسولین انسانی.
ورود انسولین‌های آنالوگ، به‌صورت قلم انسولینی، بسیاری از این موانع را بی‌اثر کرده و در بسیاری از موارد از بستری شدن افراد دچار دیابت کاسته است.
۲) الزام بیماران برای تجویز انسولین آنالوگ (قلمی) به مراجعه به پزشکان متخصص داخلی و همکاران فوق‌تخصص غدد در بند اول این دستورالعمل.
چند پرسش
باید از صادر کنندگان این دستورالعمل پرسید که:
– آیا می‌دانید در کشور ما تعداد پزشکان متخصص داخلی به ۳۵۰۰ نفر نمی‌رسد و تعداد پزشکان فوق‌تخصص غدد حدود ۲۰۰ نفر است؟ آیا واقعاً با این تعداد از همکاران می‌توان دیابت را شکست داد؟
– آیا الزامی بودن تجویز نسخه اول توسط پزشک متخصص، ناتوانی تشخیص بیماری توسط پزشک عمومی را به بیمار القا نمی‌کند و به جو تخصص‌گرایی دامن نمی‌زند؟ (البته اگر انتقادهای پیشین مسوولان این سازمان را از جو تخصص‌گرایی در نظام سلامت کشور به‌یاد آوریم، تعجب از صدور این بخشنامه بیشتر خواهد شد.)
– آیا این دستورالعمل با سند ملی پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مزمن که به‌صراحت بر تامین ۱۰۰درصد داروهای مصرفی در این حوزه تاکید دارد، مغایرت ندارد؟
با توجه به این‌که احتمالاً منظور از صدور چنین دستورالعملی، کنترل هزینه‌های سازمان بیمه‌گر بوده است، باید به مسوولان این سازمان یادآوری کنیم که در بیماران دچار دیابتی نیازمند انسولین، هر چه از موانع مصرف آن زودتر گذر کرده و تجویز آن را زودتر شروع کنیم، از هزینه‌های آتی بیماران دیابتی برای این سازمان کاسته‌ایم.
پس شاید لغو این دستورالعمل، ضمن کمک به حل معضل دیابت، کمکی به بیمه سلامت در جهت کاهش هزینه‌های آتی این سازمان باشد.
*رییس شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی ایران
